काल दिनांक १२/०९/२०२३ रोजी नेहमीप्रमाणे आमच्या शाळेत बैठक @ स्कूल उपक्रमांतर्गत आणखी एका शास्त्रीय संगीत कलेचे सादरीकरण म्हणजे अनुभव सादर करण्यात आला. आजची संगीत कला सादर झाली ती म्हणजे - स्पॅनिश वीणा!

आपल्या शाळेत यावेळी स्पॅनिश वीणा कार्यक्रम सादर होणार हे कार्यक्रम पत्रिकेत वाचल्यापासून दोन दिवस स्पॅनिश आणि वीणा या दोन शब्दांभोवतीच मन रेंगाळत होतं. मनाशी ठरवलंच होतं की पाश्चिमात्य आणि भारतीय असे दोन वेगवेगळे नावं एकत्र करुन या वाद्याला स्पॅनिश वीणा हे नाव का बरं दिलं गेलं असेल? त्यामागील इतिहास नेमका काय असेल? या वाद्याची निर्मिती कोणी केली असेल? हे स्पॅनिश वीणा वादक आल्यानंतर त्यांना विचारायचंच. या वाद्याच्या नावामुळे त्यातील उत्सुकता अधिक वाढली होती. शेवटी आज या प्रश्नांची उत्तरेही मिळाली आणि ती ही चक्क या स्पॅनिश वीणा निर्मात्याकडूनच! त्यांचे नाव आहे - सचिन पटवर्धन!

विश्वास बसत नव्हता की दोन दिवस पडलेले प्रश्न असे साक्षात वाद्याच्या निर्मात्याकडून मिळतील आणि ते ही अगदी समोरासमोर बसून! हे शक्य होत आहे ते केवळ प्रिसिजन फाउंडेशन आणि बैठक फाउंडेशनमुळे!

सुप्रसिद्ध सरोद वादक उस्ताद अमजद अली खान यांच्याकडून सरोद वाद्याचे शिक्षण घेतलेल्या आणि या वाद्याच्या वादनातूनच नावलौकिक मिळवलेल्या सचिन पटवर्धन सरांना सातत्याने सरोद वादन करुन हाताच्या नखांना गंभीर इजा झाली आणि त्यातून डॉक्टरांनी सांगितलं की, "यापुढे तुम्ही सरोद वाद्य वाजवू शकणार नाही." हे ऐकून ज्या कलेसाठी आयुष्य समर्पित करायचा ध्यास घेतला होता तो मार्गच बंद होणार होता. अशा बिकट प्रसंगात ही त्यांनी हार न मानता स्पॅनिश गिटार या वाद्याला modify करुन स्पॅनिश वीणा हे वाद्य तयार केलं आणि आज या वाद्याच्या माध्यमातून त्यांनी जगभर नावलौकिक मिळवला आहे. संगीताचा उपयोग साधना म्हणून केल्यास त्या साधकात किती सामर्थ्य येते हे आज अनुभवता आले.

पटवर्धन सर या स्पॅनिश वीणा निर्मितीमागचा इतिहास सांगत होते, "माझ्या कुटुंबातच संगीत आहे. माझे वडील प्रसिद्ध संगीतकार आहेत. सरोद वादन करत असताना मी स्पॅनिश गिटारचे ही शिक्षण घेतले आहे. जेव्हा समजलं की मी सरोद वाजवू शकणार नाही तेव्हा २५ वर्ष ज्या कलेसाठी समर्पित केले त्यापासून दूर जाणं शक्य नव्हतं कारण Music is my heart! सरोद नखांनी वाजवतात आणि स्पॅनिश गिटार बोटांनी... त्यामुळे मी सरोद वाजवू शकत नाही पण गिटार तर वाजवूच शकतो आणि मग त्यातून प्रवास सुरु झाला तो स्पॅनिश गिटारमध्ये सरोद वाद्याच्या तांत्रिक गोष्टी आणून स्पॅनिश गिटार शास्त्रीय संगीतात कशी आणता येईल याचा! त्यासाठी एकूण सहा तारांचा वापर केला, त्यातील चार तारांवर वादन करताना दोन्ही बाजूच्या एक एक तारा ज्याला चिकारा म्हणतात त्या या वीणेतून उमटणाऱ्या स्वरांचा श्वास म्हणून काम करतात." त्यांच्याकडूनच त्यांचा स्वतःचा आणि गिटार ते वीणा हा प्रवास ऐकताना.. त्यांची कलेप्रती इतकी निष्ठा आणि साधना ऐकताना मला आठवत होते ते तानसेन! ज्यांच्या राग गायनाने अग्नी निर्माण व्हायचा, पर्जन्यवृष्टी व्हायची.... त्यामागे कारण होते त्यांनी साधनेने प्राप्त केलेली सिद्धी!

आज स्पॅनिश वीणा वादन सुरु झाले आणि अंगावर रोमांच उभा राहिले.... अगदी बराsssच वेळ! दुपारच्या शुद्ध सारंग रागातील आलाप आणि बंदिशी यांनी वातावरण काही क्षणात मैफिलीत रूपांतरित झाले. आणि तितक्यात तबल्यावर थिरकणाऱ्या हातांनी माहोल अधिकच बहरला आणि ते तबल्यावर लिलया फिरणारे हात होते रोहित मुजुमदार यांचे! पंडित सुरेश तलवळकर यांच्याकडे तबल्याचे शिक्षण घेतलेले रोहित मुजुमदार आणि सचिन पटवर्धन यांच्यात पाऊण तास जुगलबंदी सुरु होती आणि आम्ही त्या जुगलबंदीत ओलेचिंब होत होतो. मध्येच पाऊस थांबल्याचा भास व्हावा...तितक्यात पावसाची हलकी सर यावी आणि तितक्यात पुन्हा मुसळधार पाऊस सुरु व्हावा अशी अनुभूती देणारी ही जुगलबंदी संपूच नये असं वाटत होतं. वाह! क्या बात!! आहाहा असे दाद देणारे शब्द ओठांवरून अलगद ओघळत होते. आजची मैफिल ही फक्त श्रवणीयच नव्हती तर नजरेचं पारणं फेडणारी होती... कारण होते सचिन सर आणि रोहित दादा यांच्यात नजरेतून, स्मित हास्यातून आणि शब्दांतून एकमेकांना दिली जाणारी दाद! इतके मोठे कलाकार आपल्याकडे येतात, इतकी सुंदर कला सादर करुन जातात, त्यांच्याशी आपल्याला मोकळा संवाद साधता येतो आणि काही क्षण अशा महानुभावांचा सहवास लाभतो ही भावनाच कृतकृत्य झाल्यासारखा भाव मनात निर्माण करते आणि मान आणि मन आपसूकच नतमस्तक होते!

सादरीकरण संपलं आणि सुरु झाला कलाकार आणि मुलांमधील संवाद.... संवाद कसला प्रश्नोत्तरेच म्हणा की! मुलांनी एक से बढकर एक प्रश्न विचारले.....स्पॅनिश वीणाला किती तारा असतात? इथपासून ते तंबोरा जसा भोपळ्यापासून बनतो तसा स्पॅनिश वीणा कशापासून बनला आहे? अगदी इथपर्यंत प्रश्न! या मुलांच्या प्रश्नांचे कलाकारांनाही खूप कौतुक वाटले. त्यांनी मुलांच्या प्रत्येक प्रश्नाला त्यांना समजतील अशा सोप्या भाषेत उत्तरे दिली. जाताना दोन्ही कलाकारांनी शाळेचे केलेले कौतुक अधिक चांगले काम करण्याची प्रेरणा देऊन गेलेच पण या वास्तूत आल्यानंतर आम्हाला positive vibes जाणवल्या, तुमच्यावर स्वामी कृपा आहे. हे वाक्य ऐकून भरुन पावले. भारतीय संस्कृतीत सांगितलेल्या चौदा विद्या आणि चौसष्ट कला या विश्वाला लाभलेली अनमोल देणगी आहे असे वाटते. बैठक @ स्कूलसारख्या या उपक्रमामुळे आमचे मुलं उत्तम कानसेन तर व्हायला लागलेच आहेत पण काही दिवसांतच त्यांना हे ही लक्षात येईल की, " पाश्चात्य संगीताने केवळ शरीर डोलते, तर शास्त्रीय संगीतात अंत:करणाचा ठाव घेण्याची शक्ती आहे."
- अनघा राघवेंद्र जहागिरदार – गुधाटे मुख्याध्यापिका, श्रीमती कमला नेहरू प्राथमिक मराठी शाळा, जुळे सोलापूर.

साधारणतः 'आस्वाद' हा शब्द आपण पदार्थांच्या चवीसंदर्भात वापरतो. एखाद्या पदार्थाला चवीने खाणे म्हणजे आस्वाद घेणे असं आपण म्हणतो. पण 'आस्वाद' हा शब्द भरतमुनी यांनी त्यांच्या 'नाट्यशास्त्र' या ग्रंथात वापरल्याचे माझ्या वाचनात आले आहे. म्हणजेच साहित्यातील सौंदर्याचा अभिरुचीपूर्ण आस्वाद घेण्यालाच आपण म्हणतो "रसग्रहण"!
मात्र रसग्रहण जमण्यासाठी ती व्यक्ती आधी रसिक असावी लागते. पण रसिकता ही जशी उपजत अंगात असावी लागते, तशी ती अंगी नसेल तर बाणवताही येते बरं का! पण त्यासाठी लहान वयातच प्रयत्न झाले तर अधिक उत्तम! असे बालवयातच रसिकता बाणवायचे प्रयत्न करायला आमच्या सोलापूरमध्ये असलेलं आमचं हक्काचं रसिकतेचं मंदिर म्हणजे "प्रिसिजन फाउंडेशन!”
प्रिसिजन फाउंडेशनच्या अध्यक्षा आदरणीय डॉ. सौ. सुहासिनी शहा मॅडम, प्रिसिजन कॅमशाफ्ट कंपनीचे सर्वेसर्वा आदरणीय यतीन शहा सर यांच्या प्रेरणेने, प्रिसिजन जनसंपर्क अधिकारी माधव देशपांडे सर यांच्या मार्गदर्शनाने आणि संदीप पिसके सर आणि वैशाली बनसोडे मॅडम या सर्वांच्या सहकार्याने विविध शाळांमध्ये शास्त्रीय संगीत कलेवर आधारित 'बैठक @ स्कूल ', नाट्याभिनयावर आधारित 'नाट्यशिबीर' आणि वाचन कलेचा विकास व्हावा म्हणून 'पासवर्ड' अशा विविध उपक्रमांमधून संस्कारक्षम, बहुरंगी, बहुआयामी, बहुश्रुत सुजाण मुले घडविण्याचा ध्यास घेऊन ज्यांची प्रत्यक्ष अनुभूती घेणं तर सोडाच पण प्रत्यक्ष या गोष्टी पाहणं ही ज्या मुलांना शक्य नाही तिथे प्रिसिजन सारख्या उदात्त हेतूने झपाटलेल्या परिवाराच्या माध्यमातून विविध कलांचा आणि त्यातील सुप्रसिद्ध कलाकारांचा, साहित्यिकांचा सहवास लाभणं हे त्या मुलांचं आणि शाळांचं अहोभाग्यच !
आपण कोणत्या लोकांसोबत राहतो, वावरतो, तिथल्या वातावरणात रमतो त्याचे प्रतिबिंब आपल्या व्यक्तिमत्वात दिसायला लागते असं म्हणतात. या विविध उपक्रमांच्या माध्यमातून विविध क्षेत्रातील दिग्गज व्यक्तिमत्व, कलाकार यांना जवळून ऐकण्याचा, अनुभवण्याचा लाभ आम्हाला आणि आमच्या मुलांना मिळतो ही आमच्यासाठी खूप समाधान लाभणारी गोष्ट आहे. आमचे मुलं या अशा संवेदनशील, रसिक, उदात्त वृत्तीच्या, विचारारांच्या सेवाभावी परिवारासोबत काही क्षण घालवतात ही आमच्या मुलांच्या संस्कारक्षम उज्ज्वल भविष्याची नांदीच आहे.
या शैक्षणिक वर्षातील "पासवर्ड" या उपक्रमाचा पहिला अंक मुलांच्या हातात द्यायला आणि वाचन नेमकं कसं केलं पाहिजे? त्याचा आस्वाद कसा घेतला पाहिजे? हे मुलांना हसत खेळत अगदी सरळ, साध्या, सोप्या भाषेत सांगायला आले होते चित्रपट आणि संगीत यांचे अभ्यासपूर्ण रसग्रहण करणारे सुप्रसिद्ध व्यक्तिमत्व "मा. सुहास किर्लोस्कर!" आणि त्यांच्यासोबत युनिक फिचर्सच्या पासवर्ड ची किल्ली मुलांच्या हातात देणारे मुलांचे आवडते सचिनदादा! या पासवर्ड अंकाचे वाटप केल्यानंतर पुस्तक हातात पडताच ते वाचण्याची उत्सुकता असणारे आमचे बालचमू......
-अनघा राघवेंद्र जहागिरदार – गुधाटे, मुख्याध्यापिका, श्रीमती कमला नेहरू प्राथमिक मराठी शाळा, जुळे सोलापूर.

प्रिसिजन फाउंडेशन, सोलापूर आणि बैठक फाउंडेशन, पुणे यांच्या संयुक्त विद्यमाने गतवर्षांपासून सोलापूरमधील पाच शाळांमधील मुलांसाठी शास्त्रीय संगीताची बैठक मुलांमध्ये निर्माण व्हावी आणि मुले संगीत कलेकडे वळावेत या उदात्त हेतूने सुरु झालेला हा संस्कारक्षम उपक्रम यावर्षी पाच शाळांपासून दहा शाळांपर्यंत पोहचला.
मागील वर्षाच्या सहभागी पाच शाळांमध्ये संगीताच्या अनुभवासोबत त्याचा परिचय देखील मुलांना करुन देण्याचा अतिशय स्तुत्य, प्रेरणादायी संगीतमय प्रवास यावर्षी सुरु झाला आहे. संगीत ऐकणं, अनुभवणं आणि त्यात समरस होणं या प्रवासात मुलेही आनंदाने सहभागी झाले आहेत हे विशेष! गतवर्षी मुलांना शास्त्रीय संगीताचे विविध प्रकार ऐकायला आणि पाहायला मिळाले, तर यावर्षी हीच मुले संगीत अनुभवायला, त्यात समरस व्हायला लागले आहेत हे अनेक तानसेन, कानसेन, वादक, शास्त्रीय नृत्यपारंगत विद्यार्थी निर्माण होण्याचे शुभसंकेत आहेत असं म्हणायला हरकत नाही.
नादयुक्त गायन,वादन आणि नृत्य यांच्या तिहेरी संगमाला संगीत असे म्हणतात. संगीत हे सर्वांनी ऐकले पाहिजे कारण, संगीत ऐकल्याने आपले मन अगदी प्रसन्न होते. संगीत माणसाला मानसिक स्वास्थ प्रदान करते. संगीत कला ही सर्व कलामध्ये श्रेष्ठ कला मानली जाते. संगीतामधून आपण आपल्या भावना व्यक्त करू शकतो. जेव्हा आपण आनंदीत असतो तेव्हा संगीतातला शब्द आपल्याला समजतो पण जेव्हा आपण दुखात असतो तेव्हा त्या संगीतातल्या शब्दाचा अर्थ समजतो. संगीत आयुष्याला प्रेरणा देते. एकांतात स्वतःला ओळखण्यासाठीचा एकमेव मार्ग म्हणजे संगीत होय.
अशा संगीतमय सुमधुर प्रवासातील या शैक्षणिक वर्षाच्या पहिल्या संगीत बैठकीत कथक नृत्य विशारद साक्षी जोशी आणि स्वरूपा भोंदे यांनी कथक नृत्य सादरीकरणासोबतच या नृत्याचा परिचय ही मुलांना करुन दिला. यात सरस्वती वंदनेपासून सुरुवात होऊन प्रत्यक्ष मुलांचा सहभाग घेत त्यांना कथक नृत्यातील प्राथमिक ज्ञान कृतीतून देण्यात आले. त्यानंतर तबला विशारद पुष्कर महाजन यांनी एकल तबला प्रकारातून मुलांना कायदा, तुकडा असे वादनातील प्रकार समजावून सांगितले. तसेच 'सं' म्हणजे स्वर, 'गी' म्हणजे गीत आणि 'त' म्हणजे ताल मिळून संगीत शब्द तयार झाला आहे अशी महत्वपूर्ण माहितीही त्यांनी मुलांना सांगितली. त्यानंतर मुलांना याबद्दल प्रश्न विचारण्यात आले त्यात मुलांनी उस्फुर्त सहभाग नोंदवला. त्यांना संवादिनीवर नागनाथ नागेशी यांनी साथ दिली. तबला वादन सुरु असताना मुले ताल धरत होती, अचूक वेळी टाळ्यांनी दाद देत होती हे मागील वर्षीच्या बैठक चे फलितच!
अशा संस्कारक्षम बैठकी ची बालवयापासून मुलांना सवय लागली तर मुले मोठेपणी नको त्या बैठकीत जाणार नाहीत हे मात्र नक्की! या अतिशय सुरेल संगीतमय बैठकीचा एक छोटा भाग आम्ही आहोत याचा आम्हाला सार्थ अभिमान वाटतोय! छोटया छोटया गोष्टींचीदेखील दखल घेऊन कौतुकाची थाप आणि प्रेरणा देणाऱ्या, कायम पाठीशी उभा असणाऱ्या प्रिसिजन कॅमशाफ्ट, प्रिसिजन फाउंडेशनच्या त्याचबरोबर बैठक फाउंडेशन यांच्याही कायम ऋणात....
- अनघा जहागिरदार - गुधाटे., मुख्याध्यापिका, श्रीमती कमला नेहरू प्राथमिक मराठी शाळा, जुळे सोलापूर.

प्रिसिजन कॅमशाफ्ट या कंपनीच्या CSR निधीतून आज आमच्या श्रीमती कमला नेहरु प्राथमिक मराठी शाळेतील मुलांना शालोपयोगी असे अभ्यासासाठी डेसकीट देण्यात आले. हे अनोखे डेसकीट पाहून मुले हरखून गेली, त्यांच्या चेहऱ्यावरील आनंद ओसंडून वाहत होता. यावेळी प्रिसिजन कॅमशाफ्ट कंपनीचे संदीप सर आणि वैशाली मॅडम उपस्थित होते. प्रिसिजन फाउंडेशनचे मनःपूर्वक धन्यवाद!!! आपली साथ म्हणजे आधाराचा हात जिथे धडपडणाऱ्या हाताला दातृत्वाची साथ मिळते ते म्हणजे प्रिसिजन!
-अनघा जहागिरदार - गुधाटे. मुख्याध्यापिका, श्रीमती कमला नेहरू प्राथमिक मराठी शाळा, जुळे सोलापूर.

आपल्या भारतीय संस्कृतीत अगदी वैदिक काळापासून शास्त्रीय संगीताला विशेष असे महत्व आहे. त्याकाळी सर्व कलांमध्ये संगीत ही सर्वश्रेष्ठ कला मानली जात होती. संगीत म्हणजे फक्त गायन नव्हे तर गायन, वादन, नृत्य सर्वांना मिळून संगीत संबोधलं जायचं. ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद व अथर्ववेद या चार वेदांमधील सामवेद हा संपूर्णपणे गायनावर आधारित असा वेद आहे. देवळात गायलेल्या आरतीपासून ते मैफिलीत गायलेल्या रागापर्यंतचे मूळ सामवेदात सापडते. साम म्हणजे गोडवा किंवा गोड बोलणे. त्यामुळेच साम, दाम, दंड, भेद मधील साम चा अर्थ आपल्या लक्षात येईल. अगदी रामायण काळातही अयोध्या, किष्किंधा आणि लंकेतही संगीत ऐकायला मिळत होते. लव कुश या रामपुत्रांनी पित्यासमोर केलेले सुंदर गायन असो की, मृदूंग, शंख यांचा नाद असो तिथेही संगीताचे महत्व दिसून येते. आपल्या महाराष्ट्राला तर वारकरी सांप्रदायाची थोर संगीत परंपरा लाभलेली आहे.
अशा संगीताचा मनावर होणारा सकारात्मक परिणाम न्युरोसायन्सच्या अभ्यासात अनेक शास्त्रज्ञानी वेगवेगळ्या संशोधनातून सिद्ध केला आहे. मन आणि मेंदू या दोन गोष्टी मुळातच वेगळ्या नाहीत. (आपलं मन हे मेंदूत असतं हेच अनेकांना अजून माहित नाही.) मेंदूमध्ये जे वेगवेगळ्या प्रकारचे रसायनं स्त्रवतात, त्या वेगवेगळ्या रसायनांचा आणि मानवी भावभावनांचा संबंध शास्त्रज्ञानी विविध प्रयोगांतून सिद्ध केला आहे. आपल्या मेंदूतील dopamine नावाचं रसायन अतिशय महत्वाचं आहे. आनंद, दुःख, नैराश्य, भीती या सर्व भावनांवर हे dopamine काम करत असतं याचं उदाहरण म्हणजे संगीत ऐकल्यामुळे आपल्या मनात आनंद निर्माण होतो, तो निर्माण करण्याचं काम हे dopamine करत असतं. एक उदाहरण पहा- एखाद्या मॉलमध्ये आपण जातो तेव्हा तिथे शांत असं सुंदर संगीत लावलेलं असतं ते कानावर पडलं की आपला थकवा दूर होतो आणि आपण आनंदी भावनेत जाऊन जास्त सामान खरेदी करुन येतो. 😀 त्यामुळे आपल्या मेंदूतील dopamine level किती ठेवायची हे ही आपण शिकलं पाहिजे. म्हणजेच आनंद, संताप, नैराश्य, भीती या आदिम भावनांवर सौंदर्य संस्कार करण्याचं काम संगीत करते. म्हणूनच संगीताचं मानवी मनाशी असलेलं नातं सांगताना म्हणलं जातं की, Music is a mirror of Emotions. शास्त्रीय संगीत ऐकणं हा एक संस्काराचा भाग आहे. सगळ्यांनाच गायला जमेल असं नाही परंतू सतत असं संगीत कानावर पडलं की लहान मुलं मग हळू हळू ते ऐकू लागतात, मग कान देऊन ऐकू लागतात, त्यानंतर गुणगुणायला लागतात आणि मग त्यानंतर त्यांना त्यात आवड निर्माण होते आणि ती म्हणजेच संगीतातील आस्वादकता!
शास्त्रीय संगीतामुळे शारीरिक क्रिया रिलॅक्स होतात. गायल्याने जास्तीत जास्त श्वास फुफ्फुसात भरला जातो, श्वास रोखून धरण्याचा सराव होतो, स्वरतंतू चांगल्या प्रकारे आंदोलित होतात, एकाग्रता वाढते, संयम वाढतो, श्रवणशक्तीचा विकास होतो, विवेक व विचार विकसित करण्याला मदत होते, शांतता मिळते, स्मरणशक्ती वाढते. यामुळे अभिजात संगीताचे आपल्या आयुष्यातील स्थान अभिजात आहे असं म्हणलं तर वावगं ठरणार नाही. सहा सेकंदाच्या रील करणाऱ्या पिढीला संयम शिकण्यासाठी या संगीताचा नक्कीच फायदा होईल.
प्रत्येकाने तानसेन बनलंच पाहिजे हे शक्य नाही परंतू आपण उत्तम कानसेन तर बनूच शकतो! पु. ल. देशपांडे यांचे एक वाक्य आहे, "उत्तम पेढे बनवायचं कसब नाही जमलं तरी चालेल पण हलवायाशी मैत्री करावी!" त्याप्रमाणे आपण गायक नाही बनलो तरी उत्तम आस्वादक बनू शकतो. त्यामुळे आजची पिढी नेमकं काय ऐकतेय? याची पालक आणि शिक्षक यांनी काळजी घेतली पाहिजे.म्हणजे गुणवत्ता वाढीसाठी वेगळे प्रयत्न करण्याची किंवा ती का वाढत नाही याची काळजी करण्याची गरज पडणार नाही.
परवा कलर्स वाहिनीवरील 'सूर नवा ध्यास नवा' या कार्यक्रमात सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायक महेश काळे यांनी एक सुंदर मत मांडलं आणि ते मला खूप भावलं... ते म्हणाले, " आपल्या आई वडिलांप्रती आपलं प्रेम, आपल्या गुरुप्रती समर्पण भाव, आपल्या मातृभूमीचे ऋण जसे आयुष्यभर पाळायचे असतात, त्याचप्रमाणे आपली संस्कृती, आपलं अभिजात संगीत पण आपणंच पाळायचं असतं!" किती मोलाचा संदेश दिला त्यांनी नवगायकांना!
असे हे अभिजात संगीत टिकावं, वाढावं आणि प्रत्येक बालकात ते रुजावं म्हणून प्रिसीजन फाऊंडेशन, सोलापूर आणि बैठक फाऊंडेशन, पुणे यांच्या संयुक्त विद्यमाने सध्या प्रायोगिक तत्वावर सोलापूर शहरातील पाच शाळांमध्ये अभिजात संगीताचा वारसा जपावा, त्याचा प्रसार प्रचार होऊन लहान वयातच मुलांवर योग्य संस्कार व्हावे या उदात्त उद्देशाने बैठक @स्कुल हा उपक्रम सुरु झाला आणि या उपक्रमातून मुलांना संतूर, सतार, बासरी, पखवाज, तबला या वाद्यांना आणि कलाकारांना प्रत्यक्ष पाहता आलं, ऐकता आलं, जाणून घेता आलं, त्याचबरोबर शास्त्रीय गायन, धृपद गायन, कथ्थक अनुभवता आलं. पुढेही अनेक असे शास्त्रीय संगीताचे कार्यक्रम आमच्या शाळेत होतीलच आणि त्यातून काही उत्तम तानसेन आणि उर्वरित सगळेच उत्तम, संस्कारक्षम कानसेन होतील यात शंकाच नाही. त्यामुळे इतक्या सुंदर उपक्रमासाठी आमची शाळा निवडली याबद्दल मी प्रिसीजन फाऊंडेशन आणि बैठक फाऊंडेशन दोघांनाही धन्यवाद देईन!
प्रत्येक शाळेत आणि प्रत्येक जिल्ह्यात एकटं प्रिसीजन फाऊंडेशन किंवा बैठक फाऊंडेशन पोहचू शकत नाही, त्यामुळे शाळा, पालक यांनी आपल्या परिसरातील विविध कंपन्यांना त्यांच्या CSR निधीतून आपल्या शाळेत असे उपक्रम राबविण्याचा प्रस्ताव दिला तर नक्कीच सकस जमिनीत सुपीक बियाणे रुजवून त्याची गोड फळे संस्काररुपी झाडाला लगडलेली दिसतील यात तिळमात्र शंका नाही. शास्त्रीय संगीत ही आजीची गोधडी आहे असं समजून तिला जपू या!
अनघा जहागिरदार -गुधाटे, सोलापूर

देणाऱ्याने देत जावे, घेणाऱ्याने घेत जावे ।
घेता घेता एक दिवस, देणाऱ्याचे हात घ्यावे ।।
विं. दा. करंदीकर यांच्या या ओळींची यथार्तता क्षणोक्षणी, पुन्हा पुन्हा अनुभवता यावी यासारखं भाग्य ते कोणतं! असा अनुभव घेणारी मी स्वतःला खूप भाग्यवान समजते. सासऱ्यांकडून माझ्या हाती आलेलं (खरं तर त्यांनी अगदी विश्वासाने माझ्या हाती सोपवलेलं) गरीब मुलांना मोफत शिक्षण द्यायचं व्रत जिद्दीने पुढे चालवत असताना अनेक संकटांना, अवघड परिस्थितीला तोंड द्यावे लागत असताना समाजातील असे काही दातृत्व भाव जपणारे आणि आचरणात आणणारे व्यक्तिमत्व सहवासात यावेत हा निव्वळ योगायोग नसावाच, तर आम्ही करत असलेल्या या सेवेला प्रेरणा, प्रोत्साहन आणि मदत मिळावी म्हणून नियतीने घडवून आणलेली ही अमूल्य भेटच! असे मला नेहमी वाटते. जेव्हा जेव्हा खचून जाण्याचे प्रसंग येतात तेव्हा तेव्हा समाजातील असे दातृत्व भाव असणारे व्यक्ती समोर येतात आणि पुन्हा प्रतिकूल परिस्थितीला अनुकूल करण्यासाठी प्रेरणा मिळते. आपण फक्त प्रामाणिक आणि निःस्वार्थ भावनेने कार्य करत राहायचं मार्ग आपोआप तयार होत जातात या वाक्यावर माझा जरी विश्वास असला तरी कधी कधी लडखडायला होतं तेव्हा असे हात समोर येतात...आधार द्यायला!
असेच अनुभव कोविड काळानंतर शाळा सुरु झाल्यावर जून महिन्यापासून यायला लागले. "सेतू इंटरनॅशनल फाऊंडेशन" या अमेरिकास्थित फाऊंडेशनला आमच्या कार्याविषयी माहिती मिळाली आणि त्यांनी आम्ही करत असलेले कार्य जाणून घेतले. आमच्या शाळेत एक सुंदर ग्रंथालय सुरु करण्याचे माझे स्वप्न आहे आणि त्यासाठी सगळ्यात प्राथमिक गरज पुस्तकांची आहे म्हणल्यावर त्यांनी इतकी तत्परता दाखवली की अवघ्या तीन आठवड्यात त्यांच्या आवाहनाला प्रतिसाद देत अनेकांनी शाळेला पुस्तके भेट दिली. जवळपास 600-700 बाल पुस्तके उपलब्ध झाली. त्याचबरोबर त्यांनी त्यांच्या फाऊंडेशनकडून शाळेसाठी एक लॅपटॉप ही भेट दिला आहे. त्यांच्यासोबत शाळेत विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी उपयुक्त अजून अनेक नाविन्यपूर्ण प्रयोग करण्यासंबंधी सकारात्मक चर्चा सुरु असून ते ही यथावकाश पूर्णत्वास जातीलच अशी आशा आहे.
सलग दोन वर्ष मुले शाळेत नाहीत त्यामुळे शालेय गणवेशाचा प्रश्नच नव्हता. परंतू जूनमध्ये शाळा सुरु झाल्यानंतर मुलांच्या गणवेशाचा मोठा प्रश्न शाळेसमोर आ वासून उभा होता. त्यासाठी आर्थिक सहकार्य आवश्यक होतं... अशा वेळी आठवण आली ती "रोटरी इ क्लब ऑफ सोलापूर इलाईट" मधील आम्हाला नेहमी सकारात्मक प्रेरणा देणाऱ्या आणि मदत करणाऱ्या डॉ. गौरी कहाते मॅडम यांची! त्यांना फोन करुन विद्यार्थ्यांच्या गणवेशाची अडचण सांगितली आणि दुसऱ्याच दिवशी त्यांचा फोन आला की आम्ही तुमच्या शाळेतील सर्व मुलांना आमच्या रोटरी क्लबकडून गणवेश देऊ आणि त्याप्रमाणे त्यांनी शाळेतील मुलांना गणवेशाचे वाटपही केले.
आमच्या शाळेच्या पाठीशी नेहमी खंबीर उभा राहणारे प्रिसिजन फाऊंडेशन म्हणजे माझे हक्काचे माहेरघरचं! असं म्हणलं तर वावगं ठरणार नाही. प्रिसिजन फाऊंडेशनच्या अध्यक्षा आदरणीय सुहासिनी शहा मॅडमना फक्त पाहिलं तरी एक वेगळीच ऊर्जा अंगात संचारते. यापूर्वीही अगदी शाळेला सोलर सिस्टीमसह प्रोजेक्टर दिलेल्या या फाऊंडेशनने आमच्या शाळेत बैठक @ स्कुल सारखा मुलांमध्ये लहान वयातच शास्त्रीय संगीताची आवड निर्माण करणारा उपक्रम सुरु केला आहे, त्यासोबतच वाचनाची आवड निर्माण करणारा युनिक फिचर्सचा पासवर्ड प्रकल्प असेल किंवा आत्ता आत्ता येऊ घातलेला बालनाट्याभिनय उपक्रम असेल अशा अनेक उपक्रमांमधून आमच्या विद्यार्थ्यांचे भविष्य उज्ज्वल करु पाहणाऱ्या या फाऊंडेशनबद्दल मनात कायम कृतज्ञता असते.
अशा या सगळ्या सामाजिक क्षेत्रात काम करणाऱ्या संस्थांसोबत माझे हक्काचे घर असलेल्या सर फाऊंडेशनमुळे अनेकांसोबत आपुलकीचे सुंदर बंध तयार झाले आहेत. या सर्वांच्या मदतीने ही शिक्षणाची ज्ञानगंगा तळागाळातील मुलांपर्यंत पोहचविण्याचा आणि त्यातील प्रत्येक विद्यार्थी हा भविष्यात समाजाचा एक आदर्श व सामाजिक भान जपणारा नागरिक म्हणून समोर यावा यासाठी प्रयत्न सुरु आहे. आपल्या हृदयातील सर्वात सुखकारक भावना कोणती असेल तर ती दातृत्वाची! जेव्हा जेव्हा आपण निःस्वार्थ भावनेने दान करतो त्यावेळी हृदयात जाणवणाऱ्या परमोच्च समाधानाची तुलना दुसऱ्या कशातच होऊ शकत नाही! अशा या सगळ्याच दातृत्वाचा भाव जपणाऱ्या आणि आचरणात आणणाऱ्या प्रत्येकासाठी खालील ओळी अगदी मनापासून म्हणाव्या वाटतात.... "मेघापरी हे जीवन व्हावे... सर्वस्वाचे दान करावे, रिक्त होऊनि स्वतः आपण दुसऱ्याचे अंगण फुलवावे." प्रिसिजन फाऊंडेशन, सोलापूर, सेतू इंटरनॅशनल फाऊंडेशन, अमेरिका, रोटरी इ क्लब ऑफ सोलापूर इलाईट, सर फाऊंडेशन, महाराष्ट्र आपणा सर्वांच्या मदतीने हा ज्ञानाचा रथ ओढत असताना आपल्याबद्दल असणारा कृतज्ञता भाव आपोआपच व्यक्त व्हायला लागतो. Thank you so much all of you.

प्रिसिजन फाऊंडेशनच्या माध्यमातून युनिक पासवर्डच्या साहाय्याने सुरु असलेल्या पासवर्ड वाचन प्रकल्पांतर्गत आमच्या शाळेतील मुलांचे मागील अंकातील लिखाणाबद्दल बक्षीस वितरण आणि पुढील अंकाचे वाटप कार्यक्रम बुधवार दि. २९/१२/२०२१रोजी जेष्ठ सामाजिक कार्यकर्त्या आदरणीय रेणूताई गावस्कर यांच्या प्रमुख उपस्थितीत करण्यात आला.
या कार्यक्रमप्रसंगी रेणुताईंनी शाळेत पाऊल ठेवताच तुमची शाळा ही शाळा नसून प्रेमाची ऊब असलेले छोटे, सुंदर घर वाटतेय अशा शब्दांत शाळेबद्दल भावना व्यक्त केल्या. मुलांशी अतिशय सुंदर संवाद साधत गोष्टीच्या आणि गाण्याच्या माध्यमातून मुलांच्या भावविश्वात शिरून त्यांच्याशी कसं एकरूप होता येतं याचा उत्तम वस्तूपाठच रेणूताईंनी आम्हा उपस्थितांना दिला. जवळपास पाऊण तास मुलं गोष्टीच्या कल्पनाविश्वात रममाण झाली होती. त्यानंतर त्यांनी ज्या देशातील मुले हसरी असतात त्या देशाचे भविष्य उज्ज्वल असते असे सांगून त्या आशयाचे कृतियुक्त गाणे मुलांसमवेत गायले. खाण कामगारांच्या मुलांसोबत त्यांना आलेले अनुभव ही त्यांनी यावेळी कथन केले. यदुनाथ थत्ते, ना. सि. फडके यांचा दीर्घ सहवास आणि त्यातील अनेक अनुभव, प्रसंग त्यांनी सांगितले. जाता जाता मुलांना, "तुम्ही जेव्हा शिकून खूप मोठे व्हाल तेव्हा एका तरी गरजू मुलाला शिक्षणासाठी मदत करा." असे भावनिक आवाहन केले. रेणूताईंचा सहवास लाभणं म्हणजे माझ्यासारख्या शिक्षिकेला आपलं काहीतरी पुण्यकर्म फळाला आल्यासारखं वाटणंच आहे.
प्रिसिजन फाऊंडेशनच्या अशा अनेक शैक्षणिक उपक्रमांतून आमच्या शाळेला अशा कितीतरी उदात्त विचारांच्या व्यक्तिमत्वांचा पदस्पर्श होतोय आणि त्यांच्या विचारांच्या छात्रछायेखाली आम्हाला काहीकाळ का होईना विसावता येतंय हे आमचे परमभाग्यच! प्रिसिजन फाऊंडेशन आणि युनिक पासवर्ड टीमचे मनःपूर्वक धन्यवाद!
- अनघा राघवेंद्र जहागिरदार. श्रीमती कमला नेहरु प्राथमिक मराठी शाळा, जुळे सोलापूर

आधी प्रिसिजन फाऊंडेशनचं नाव फक्त विविध वृत्तपत्रं, जाहिराती व रेडिओच्या माध्यमातून ऐकलं होतं, पण दैनिक सकाळचे सहयोगी संपादक मा. अभय दिवाणजी यांच्या माध्यमातून आदरणीय यतीन शहा व डॉ. सुहासिनी शहा व प्रिसिजनचे जनसंपर्क अधिकारी माधव देशपांडे यांच्याशी संपर्क झाला व त्यातूनच पुढं प्रिसिजन फाऊंडेशन व आम्ही चालवत असलेली स्टेट इनोव्हेशन ॲन्ड रिसर्च फाऊंडेशन महाराष्ट्र अर्थात सर फाऊंडेशन महाराष्ट्र या दोन संस्था एकत्र येऊन शिक्षण क्षेत्रात काहीतरी नवा व चांगला बदल घडवण्यासाठीचं काम सुरू झालं.
तत्पूर्वी प्रिसिजन फाऊंडेशननं आमच्या नकळतपणे आमचं परीक्षण करून सन २०१६ च्या 'प्रिसिजन गप्पा' या कार्यक्रमात 'स्व. सुभाष रावजी शहा सामाजिक कृतज्ञता पुरस्कार' देऊन सर फाऊंडेशनचा गौरव केला व तिथून पुढं हे नातं अधिक चांगलं रुजायला सुरुवात झाली. 'प्रिसिजन ई-लर्निंग प्रोजेक्ट' या महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पात आम्ही सहयोगी संस्था म्हणून सोबत काम करत आहोत, जे आजतागायतही सुरूच आहे. यानंतर आविष्कार : शोध... नवकल्पना असणाऱ्या बालसर्जकांचा! यासाठी आर्थिक पाठबळ देणं व आयडियाबाज मुलं शोधणं यासाठी प्रिसिजनचं सहकार्य लाभलं. अभिजात कला जिवंत राहायला हव्यात, त्याचं योग्य संवर्धन झालं पाहिजे व त्या कलांबद्दल आत्ताच्या पिढीत लहानपणापासूनच रुची निर्माण व्हावी यासाठी पुण्याच्या बैठक फाऊंडेशनच्या माध्यमातून या क्षेत्रात नावाजलेल्या कलाकारांना घेऊन 'बैठक@स्कूल' हा उपक्रम २०१९ पासून सातत्यानं चालू आहे.
जगातील कॅमशाफ्ट निर्मितीतील एक 'मातब्बर कंपनी' सोलापूरमध्ये आहे याचा एक 'सोलापूरकर' या नात्यानं विशेष अभिमान आहे. प्रिसिजनकडून बऱ्याच गोष्टी शिकण्यासारख्या आहेत. जसे की नियोजन, तंतोतंतपणा, टापटीपणा, वक्तशीरपणा या गोष्टी आम्ही आमच्यामध्ये बाणवण्याचा जाणीवपूर्वक प्रयत्न करत आहोत. सामाजिक बांधिलकी कशी जपावी? काळानुरूप स्वतःमध्ये बदल करत भविष्याचा वेध कसा घ्यावा? यांसारख्या अनेक गोष्टी प्रिसिजनकडून शिकण्यासारख्या आहेत. याशिवाय आरोग्य, शिक्षण, संगीत, कला, पर्यावरण, सामाजिक कार्य या व अन्य क्षेत्रातील प्रिसिजनचं योगदान अमूल्य आहे. 'प्रिसिजन संवेदना' च्या माध्यमातून हे मांडण्याची संधी देखील आम्हाला प्रिसिजन फाऊंडेशनकडूनच मिळाली. सन २०१८ चा 'सर सन्मान' पुरस्कार प्रिसिजनचे सर्वेसर्वा, मा. यतीन शहा व प्रिसिजन फाऊंडेशनच्या अध्यक्षा डॉ. सुहासिनी शहा यांना तर २०१९ चा 'सर सन्मान' प्रिसिजनचे जनसंपर्क अधिकारी मा. माधव देशपांडे यांना देऊन गौरविल्याने या 'सन्मानाचाच सन्मान' अधिक वाढला आहे.
सोलापूर आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव असो की, नारीशक्ती सन्मान, प्रिसिजन गप्पा असो की, सर फाऊंडेशनच्या राष्ट्रीयस्तर कॉन्फरन्स या दोन्ही संस्था एकमेकांसोबत असतात. यानिमित्तानं ही 'नात्याची वीण' अधिक घट्ट विणली गेलीय. सर फाऊंडेशनच्या या प्रवासात प्रिसिजनचं महत्त्व 'परीसस्पर्श' सारखं आहे. ज्यामुळं आम्हाला 'सोनं' होण्याचं भाग्य लाभलं. इथून पुढंही प्रिसिजन फाऊंडेशन व सर फाऊंडेशनचं हे 'अतूट नातं' अधिकच बहरत राहील. या नात्याबद्दल मी इतकंच म्हणेन "अभी थोडा कुछ किया है, और आगे बहुत कुछ करना बाकी है|" धन्यवाद!
- राजकिरण चव्हाण, आयटी विभाग प्रमुख, सर फाऊंडेशन, महाराष्ट्र

श्री समर्थ विद्यामंदिरच्या 'समर्थ' वाटचालीमध्ये प्रिसिजन फाऊंडेशनचा फार मोठा हात आहे. ई-लर्निंग प्रोजेक्टच्या माध्यमातून इंटरॅक्टिव्ह पॅनल, इंट्रॅक्टिव्ह टीव्ही सोबतीला सोलर सिस्टीम आणि बैठक@स्कूल व आविष्कार यांसारख्या कार्यशाळांसाठी भक्कम अशी साथ प्रिसिजनने दिली आहे. परिणामी, शाळेचा नावलौकिक वाढला आहे.
- श्री राजकिरण चव्हाण, सहशिक्षक, श्री समर्थ विद्यामंदिर, शास्त्रीनगर, सोलापूर

कर्णबधिर बाळांचे पालक आपल्या पाल्याला घेऊन आमच्याकडे येतात आणि त्यांना घरगुती वातावरणामध्ये बोलायला कसे शिकवायचे हे स्वतः समजून घेतात आणि तसे घरी त्यांना बोलायला शिकवतात. असे आमच्या संस्थेच्या कामाचे थोडक्यात स्वरूप...वाईस ऑफ वाईसलेस अभियान या आमच्या संस्थेचे काम राहत्या घरातल्याच दहा बाय दहाच्या एका खोलीमध्ये चालत असे. वर्तमानपत्रातील बातम्या वाचून 'प्रिसिजनने' आमच्याशी संपर्क केला. खरे तर एखाद्या सामाजिक कामाचे महत्त्व ओळखून अशा संस्थेचा शोध घेत तिथपर्यंत पोहोचणे आणि त्यांना हवी अशी मदत करणे ही ' प्रिसिजनची ' खासियत ! असेच आमचेही झाले.
सुरुवातीला " प्रिसिजन " ने आमच्या संस्थेस पुरस्कार देऊ केला. या पुरस्कारामुळे आम्हाला काम करण्यासाठी आत्मविश्वास आणि प्रेरणा मिळाली. पुरस्कार आपल्या कामाची जबाबदारी देखील वाढवतो हे अधोरेखित केले. आमच्या संस्थेची गरज ओळखून राहत्या घरातल्या खोलीमध्ये सुरू असलेले काम त्यांनी " बोलवाडी तारांगण " या सुसज्ज अशा मोठ्या इमारतीमध्ये चालू करून दिले.
"ताट-वाटी चाचणी”......
सोलापूर जिल्ह्यातील कर्णबधिर बाळांचा शोध घेण्यासाठी "प्रिसिजन " च्या सहकार्याने अंगणवाडी कार्यकर्तीच्या मार्फत जिल्हाभर " ताट - वाटी चाचणी " चे घरोघरी प्रयोग करण्यात आले. या प्रयोगातून जिल्हाभरातील सुमारे 189 बालके आढळली. या बालकांना संस्थेने पुढील तीन वर्षांमध्ये स्पीच थेरपीचे धडे देऊन बोलायला शिकवले.

हा प्रयोग राज्यभर गाजला. केंद्र सरकारच्या मसुरी येथील आय. ए. एस. अकादमीने या प्रयोगाचे सादरीकरण आणि आय. ए.एस. प्रशिक्षणार्थींना "ग्रासरूट इनोवेशन" उपक्रमांतर्गत संस्थेचे तीन दिवसाचे प्रशिक्षण देण्यासाठी मसुरी येथे संस्थेला आमंत्रित केले.
संस्थेच्या वतीने सुरू असलेल्या "लोकसत्ता - सर्वकार्येषु सर्वदा" या निवासी संकुलाच्या बांधकामासाठी नियमित पाणीपुरवठा व्हावा म्हणून " प्रिसिजनने " संस्थेला सोलार पंप कार्यप्रणाली देऊ केली. त्यामुळे पुढील बांधकाम सुरळीत पार पडले. याशिवाय संस्थेच्या आवारामध्ये विद्युत दिवे, संस्थेच्या बालकांसाठी गरजेनुसार हवे असलेले साहित्य असे वेळोवेळी कंपनी सहकार्य करत असते. आज कंपनीच्या सहकार्यामुळेच संस्था आपले काम पुढे नेत आहे. वेगवेगळे प्रयोग करत आहे...

- जयप्रदा भांगे
अध्यक्ष, वाईस ऑफ अभियान
शेटफळ तालुका मोहोळ जिल्हा सोलापूर....
Web site - www.bolwadi.org

The 20kW solar rooftop system funded by Precision Camshafts is a significant step towards our goal of harnessing clean and renewable energy to power our operations. This initiative not only aligns with our commitment to corporate social responsibility but also exemplifies a shared vision for a greener, more sustainable future.

Your dedication to corporate philanthropy and community development has a lasting impact on our organization .The Solar Rooftop Electricity Project not only reduces our carbon footprint but also serves as a beacon of inspiration for others to follow suit.

We would like to extend our appreciation to the entire Precision Camshafts team for their commitment to making a positive difference. Your investment in this project goes beyond the tangible benefits of electricity generation; it fosters a culture of environmental consciousness and responsible corporate citizenship.

As we embark on this exciting journey towards a more sustainable future, please consider this letter as a token of our heartfelt thanks for your invaluable contribution. We look forward to sharing the progress and success of the Solar Rooftop Electricity Project with you in the coming months.

Once again, thank you for your unwavering support. Precision Camshafts Limited has not only brightened our operations but has also illuminated the path towards a cleaner and more sustainable future.

With sincere gratitude,

Dr. Pratik Shivagunde
Secretary
Adhar Vishwastha Sanstha

जग कार्बन मुक्तीच्या दिशेने जात असतांना छोट्या छोट्या गावातील लोकांनी कार्बन मुक्तीचा संकल्प केला पाहिजे. एखादा शेतकरी जेंव्हा चूल वापरतो किंवा LPG वापरतो तेंव्हा तो कार्बन उत्सर्जनास अप्रत्यक्ष मदत करीत असतो. असा गावातील लोकांनी जर बायोगॅस बांधले, प्रिसिजनच्या माध्यमातून जर मदत केली तर एका अर्थाने छोट्या गावातील कार्बन मुक्तीची जी लढाई आहे त्याचा शेतकरी सैनिक होऊ शकतो. बायोगॅस हा फक्त इंधन समस्येच उत्तर नाही तर जागतिक तापमान वाढीमध्ये छोट्या शेतकऱ्याचे एक मोठं contribution आहे. या दृष्टीने बायोगॅस महत्वाचा आहे. यासाठी प्रिसिजनच्या सहाय्याने आम्ही सोलापूर मध्ये काम करीत आहोत.
डॉ प्रसाद देवधर
अध्यक्ष, भगीरथ ग्रामविकास प्रतिष्ठान कुडाळ, जि सिंधुदुर्ग